η αίθουσα του τσαγιού β΄ μέρος.

 Προετοιμασμένος έτσι, ο καλεσμένος θα πλησιάσει σιωπηλά το ιερό και, αν είναι σαμουράι θ αφήσει το σπαθί του ατην καλαμωτή κάτω από τις γρηπίδες, αφού η αίθουσα του τσαγιού είναι κατ εξοχήν οίκος ειρήνης. Ύστερα, θα σκύψει και θα συρθεί μέσα στην αίθουσα από μια πορτούλα που το ύψος της δεν ξεπερνά τα τρία πόδια. Αυτή η διαδικασία ήταν υποχρεωτική για όλους τους καλεσμένους - τόσο τους ανώτερους όσο και τους κατώτερους κοινωνικά- και σκοπός της ήταν η διδαχή της ταπεινοφροσύνης. Η σειρά της προτεραιότητας έχει συμφωνηθεί από κοινού, ενόσο οι καλεσένοι αναπαύονται στο ματιάι' θα γλιστρήσουν έπειτα αθόρυβα και θα καθίσουν στις θέσεις τους, αφού πρώτα προσκυνήσουν το ζωγραφικό έργο ή το άνθινο σύνολο στην Τοκονόμα. Ο οικοδεσπότης δε θα μπει στην αίθουσα παρά μόνο όταν οι καλεσμένοι θα έχουν πια καθίσει και θα βασιλεύει απόλυτη γαλήνη, δίχως κανένα ήχο να σπάζει τη σιωπή, εξόν από το μουρμουρητό του νερού που βράζει στην τσαγιέρα. Η τσαγιέρα τραγουδάει αρμονικά, γιατί ο σιδερένιος πάτος της είναι κατασκευασμένος έτσι ώστε να παράγει μια ιδιόμορφη μελωδία: μπορεί κανείς ν ακούσει, λες, την ηχώ του καταρράκτη πνιγμένη από τα σύννεφα' τα κύματα που αφρίζουν στα βράχια' τη βουή της θύελλας που σαρώνει το δάσος των μπαμπού' το θρόισμα των πεύκων στον πέρα λόφο.

 Ακόμα και την ημέρα το φως στην αίθουσα του τσαγιού είναι αμυδρό, γιατί οι χαμηλές γρηπίδες της γερτής σκεπής δεν αφήνουν να περάσουν μέσα παρά μόνο λιγοστές ηλιαχτίδες. Από την οροφή ως το δάπεδο, οι αποχρώσεις είναι απλές κι οι καλεσμένοι έχουν διαλέξει ρουχα με αχνά, διακριτικά χρώματα. Παντού είναι διάχυτες η γλυκήτητα κι η πραότητα της ώριμης ηλικίας. Οτιδήποτε θα μπορούσε να υποβάλλει την ιδέα του Νέου, του πρόσφατα αποκτημένου, θεωρείται ηθικά απαγορευμένο. Τον μοναδικό τόνο αντίθεσης τον παρέχουν η κουτάλα από μπαμπού και η λινή πετσέτα- και τα δύο άσπιλα λευκά κι ολότελα καινούρια. Όσο ξέθωρα, όμως, κι ανα φαντάζουν η αίθουσα και τα σκεύη του τσαγιού, όλα είναι πεντακάθαρα. Ακόμα και στην πιο σκοτεινή γωνιά δε θα βρει κανείς ούτε ένα κόκκο σκόνης, γιατί, αν υπήρχε, θα σήμαινε πως ο οικοδεσπότης δεν είναι δάσκαλος του τσαγιού. Μια από τις απαραίτητες προυποθέσεις για να θεωρείται κάποιος δάσκαλος του τσαγιού είναι να ξέρει να σκουπίζει, να καθαρίζει και να πλένει. Θέλει τέχνη το καθάρισμα και το ξεσκόνισμα' δεν μπορεί να επιτίθεται κανείς σε ένα άρνισμα' δε μπορεί να επιτίθεται κανείς σε ένα αρχαίο μεταλλικό σκεύος με τον αδίστακτο ζήλο μιας Ολλανδέζας νοικοκυράς. Το νερό, πάλι, που στάζει από ένα ανθοδοχείο, δε χρειάζεται να σφουγγίζεται' φέρνει στο νου φρεσκάδα και δροσιά.
 Πάνω σ αυτό υπάρχει μια ιστορία του Ρίκιου που εξηγεί την άποψη ου είχαν οι δάσκαλοι του τσαγιού για την καθαριότητα. Ο Ρίκιου παρακολουθούσε το γιο του Σοάν που σκούπιζε και πότιζε το μονοπάτι του κήπου. "Δεν είναι όσο καθαρό πρέπει", είπε ο Ρϊκιου όταν ο Σοάν τελείωσε τη δουλειά του, και του ζήτησε να ξαναπροσπαθήσει. Ύστερα από μια εξαντλητική ώρα, ο γιος είπε στον Ρίκιου: "Πατέρα, δε μπορεί να γίνει τίποτα άλλο. Τα σκαλιά πλύθηκαν τρεις φορές, τα πέτρινα φανάρια ραντίστηκαν καλά με το νερό, τα βρύα και οι λειχήνες αστράφτουν καταπράσινα' ούτε ένα κλαράκι, ούτε ένα φυλλαράκι δεν άφησα στο χώμα". "Μικρέ ανόητε" τον μάλωσε ο δάσκαλος του τσαγιού, "δεν είναι τρόπος αυτός να σκουπίζεις ένα μονοπάτι." Μ αυτά τα λόγια ο Ρίκιου βγήκε στο μονοπάτι, τράνταξε ένα δέντρο και σκόρπισε γύρω χρυσαφιά και πορφυρά φύλλα, κεντίδια από υφαντό του φθινοπώρου. εκείνο που απαιτούσε ο Ρίκιου δεν ήταν μόνον η καθαριότητα, μα το ωραίο μαζί, και το φυσικό.
 Ο τίτλος "Οίκος της Αρεσκείας" αναφέρεται σε ένα κτίσμα κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε ν ανταποκρίνεται στις αυστηρά ατομικές καλλιτεχνικές αξιώσεις. Η αίθουσα του τσαγιού είναι φτιαγμένη για το δάσκαλο και όχι ο δάσκαλος για την αίθουσα. Δεν προορίζεται για τις μέλουσσες γενιές, συνεπώς είναι εφήμερη. Η ιδέα ότι ο καθένας πρέπει να έχει το δικό του σπίτι βασ'ιζεται σ ένα αρχαίο έθιμο της ιαπωνικής φυλής, την σιντοιστική δεισιδαιμονία που επιβάλλει την εκκένωση ενός κτίσματος μετά το θάνατο του κυρίως κάτοικού του. Ίσως να υπήρχε, ασυνείδητα, και κάποιος λόγος σχετικός με την υγιεινή για αυτήν την πρακτική. Ένα άλλο παλαιό έθιμο υπαγόρευε ότι σε κάθε ζευγάρι που παντρευόταν έπρεπε να παρέχεται ένα νεόκτιστο σπίτι. Εξαιτίας τέτοιων εθίμων είναι που οι πρωτεύουσες της Αυτοκρατορίας μεταφέρονται τόσο συχνα, στ αρχαία χρόνια, από τον ένα τόπο στον άλλο. Η αναδόμηση, ανά 20ετία, του ναού της Ίσιδος, του υπέρτατου τεμένους της θεάς του Ήλιου, αποτελεί παράδειγμα των αρχίων μυσταγωγειών, μερικές από τις οποίες επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Η τήρηση αυτών των εθίμων γινόταν δυνατή μόνο σε μια μορφή κατασκευής σαν εκείνη που παρείχε το σύστημα της ξύλινης αρχιτεκτονικής μας, με την εύκολη ανέγερση και την εύκολη κατεδάφιση. Μια τεχνοτροπία που θα εξασφάλιζε μεγάλύτερη χρονική διάρκεια, με υλικά σαν το τούβλο και την πέτρα, θα είχε καταστήσει ανέφικτες τις μετακομίσεις -όπως όντως έγινε, όταν υιοθετήσαμε τη σταθερότερη και τη συμπαγέστερη ξύλινη αρχιτεκτονική της Κίνας, μετά την περίοδο Νάρα.
 Παρά την επικράτηση του δόγματος του ατομιστικού του Ζεν κατά τον 15ο αιώνα, η παλιά ιδέα απέκτησε ένα βαθύτερο νόημα σε σχέση με την αίθουσα του τσαγιού. Η φιλοσοφία του Ζεν, με τη βουδιστική θεωρία του εφήμερου και την απαίτηση της κυριαρχίας του πνεύματος πάνω στην ύλη, δεν αναγνώριζε το σπίτι παρά ως πρόσκαιρο καταφύγιο του σώματος. Το ίδιο το σώμα ήταν ένα καλύβι στην ερημιά, ένα εύθραυστο κάλυμα φτιαγμένο από τα χορτάρια που φυτρώναν γύρω, και που, όταν ξεπλέκοταν, θα το άφηναν και πάλι στην πρωταρχική του γύμνια. Στην αίθουσα του τσαγιού η έννοια του φευγαλαίου υποβάλλεται από την αχυρένια σκεπή, του ευθραυστου από τους λεπτούς στύλους, της ελαφρότητας από τα υποστηρίγματα μπαμπού, της απερισκεψίας από τη χρήση ευτελών υλικών. Το αιώνιο εντοπίζεται μοναχά στο πνεύμα που, εμφυσημένο σ αυτό τον απλό περίγυρο, το εξωραίζει με το διακριτικό φως της ευγένειας.
 Το γεγονός ότι η αίθουσα του τσαγιού έπρεπε να κατασκευάζεται σύμφωνα με κάποια ατομική προτίμηση, αποτελεί εφαρμογήξ της ζωντυάνιας της τέχνης. Η τέχνη, για να εκτιμηθεί πλήρως, πρέπει να ανταποκρίνεται με συνέπεια στη συγχρονη ζωή. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει ν αγνοούμε τις αξιώσεις των μεταγενέστερων' θα έπρεπε, απλώς, να προσπαθούμε ν απολαμβάνουμε περισσότερο το παρόν. Ούτε πρέπει, να περιφρονούμε τα δημιουργήματα του παρελθόντος' θα έπρεπε, απλώς, να τα αφομοιώνουμε καλύερα. Η δουλική υποταγή στις παραδόσεις και τα στερεότυπα πνίγει την έκφραση του ατομικισμού στην αρχιτεκτονική. Μόνο θλίψη προκαλούν οι ανόητες απομιμήσεις των ευρωπαικών οικοδομημάτων που νλέπει κανείς στη συγχρονη Ιαπωνία. Απορούμε πως η αρχιτεκτονική, ακόμα και στα προοδευτικότερα Δυτικά Εθνη, ενώ στερείται κάθε προτωτυπίας, είναι σε τέτοιο βαθμό κορεσμένη από την επανάληψη πεπαλαιωμένων τεχνοτροπιών. Εκτός πια κι αν περνάμε στις μέρες μια φάση εκδημοκρατικοποίησης στην τέχνη, ενώ προσμένουμε την εμφάνιση κάποιου λαμπρού ηγέτη ου θα ιδρύσει μια νέα δυναστεία. Μακάρι να αγαπούσαμε τους προγόνους μας περιδσότερο και να τους αντιγράφαμε λιγότερο! Λένε πως οι Έλληνες ήταν σπουδαίοι γιατί ποτέ δεν άντλησαν από το παλαιό.
 Ο όρος "οίκος του κενού", εκτός από το ότι εκφράζει την ταοιστική θεωρία του περιέχοντος τα πάντα,ενέχει και την αντίληψη μιας συνεχούς ανάγκης αλλαγής διακοσμητικών μοτίβων. Η αίθουσα του τσαγιού είναι εντελώς άδεια εκτός απ ότι πρέπει να τοποθετηθεί εκεί περα προσωρινά για να ικανοποιήσει κάποια αισθητική διάθεση. Ένα συγκεκριμένο έργο τέχνης προσκομίζεται ειδικά για την περίσταση. Τα υπόλοιπα αντικείμενα επιλέγονται και διευθετούνται έτσι ώστε να εντείνουν την ομορφιά του κυρίου θέματος. Δε μπορεί κανείς ν ακούει πολλά μουσικά κομμάτια ταυτοχρόνως' η αληθινή κατανόηση του ωραίου είναι δυνατή μόνο μέσω της συγκέντρωσης σ ένα κεντρικό μοτίβο. Είναι φανερό ότι το νσύστημα διακόσμησης στις αίθουσές μας του τσαγιού έρχεται σ αντίθεση με κείνο που κυριαρχεί στη Δύση, όπου το εσωτερικό ενός σπιτιού πολλές φορές μετατρέπεται σε μουσείο. Σ έναν Ιάπωνα, συνηθισμένο στην απλότητα του στολισμού και τη συχνή αλλαγή της διακοσμητικής μεθόδου, ένα δυτικό εσωτερικό, μον΄΄ιμως φορτωμένο μ ένα συνοθύλευνα ζωγραφικών έργων, γλυπτών και μικροαντικειμένων δημιουργεί την εντύπωση μιας χυδαίας επίδειξης πλούτου και μόνον. Αν δεχτούμε πως είναι τεράστεια η προσπάθεια που απαιτείται ν αντέξει κανείς τη συνεχή θέα ενός και μόνο αριστουργήματος, γίνεται ευνόητο ότι πρέπει να είναι πραγματικά ανεξάντλητη η καλλιτεχνική ευαισθησία όσων μπορούν να ζουν καθημερινά μέσα σε μια τέτοια συγχιση χρωμάτων και μορφών, σαν αυτή που επικρατεί στα ευρωπαικά και αμερικάνικα σπίτια!
 Ο όρος "οίκος του Ασύμμετρου" υποδηλώνει μιαν άλλη άποψη του διακοσμητικού μας σχέδιου. Η απουσία συμμετρία στα ιαπωνικά έργα τέχνης, έχει παμπολες φορές σχολιαστεί από τους δυτικούς κριτικούς. Είναι κι αυτό ένα αποτέλεσμα μιας επεξεργασίας του Τάο και του Ζεν. Ο Κομφουκιανισμός, με τη βαθειά ριζωμένη ιδέα του δυισμού, και ο Βόρειος Βουδισμός, με τη λατρεία της τριάδας, δεν έρχονταν με κανένα τρόπο σ αντίθεση με την έκφραση της συμμετρίας. Στην πραγματικότητα, αν μελετήσουμε προσεχτικά τους αρχαίους κινέζικους μπρούτζους ή τα θρησκευτικά έργα της δυναστείας των Τανγκ και της περιόδου Νάρα, θα παρατηρήσουμε ένα διαρκή μόχθο για την επίτευξη της συμμετρίας. Η διακόσμηση των κλασσικών μας εσωτερικών ήταν σαφώς συμμετρική ως προς τη διευθέτησή της. Η αντίληψη των Ταοιστών και των οπαδών του Ζεν για την τελειότητα, ωστ'οσο, ήταν διαφορετική. η δυναμική φύση της φιλοσοφίας τους έριχνε μεγαλύτερο βάρος στη διαδικασία μέσω της οποίας ανεζητήτο η τελειότητα, παρά στην τελειότητα καθ αυτήν. Η αληθινή ομορφιά μπορούσε ν ανακαλυθεί μόνο από εκείνον που θα ολοκλήρωνε νοερά, το ανολοκλήρωτο. τόσο το σφρίλος της ζωής όσο και η ζωντάνια της τέχνης έγκειται στη δυνατότητα, ακριβώς, που έχουν ν αναπτύσσονται. Στην αίθουσα του τσαγιού δίνεται στον κάθε καλεσμένο να συμπληρώσει τη συνολική εντύπωση, με σημείο αναφοράς τον εαυτό του. Αφότου το Ζεν κυριάρχησε ως νοοτροπία, η τέχνη της Άπω Ανατολής αποφεύγει εσκεμμένα το συμμετρικό, ως σύμβολο όχι μόνο αμετάκλητης ολοκλήρωσης μα κι επανάληψης. Η ομοιομορφία του σχεδίου εθεωρείτο επίσης ολεθρια για τη δροσιά της φαντασίας. Έτσι, τοπία, πουλιά και λουλούδια έγιναν τ αγαπημένα θέματα των ζωγράφων, παραμερίζοντας την ανθρώπινη μορφή την οποία εκπροσωπούσε ο θεατής. Στην καθημερινή μας ζωή εκτιθέμεθα, έτσι κι αλλιλως, υπερβολικά' παρ όλη τη ματαιοδοξία μας,ακόμα και ο αυτοθαυμασμός τείνει να γίνει μονότονος.
 Στην αίθουσα του τσαγιού, ο φόβος της επανάληψης είναι διαρκώς παρών. Τα ποικίλα αντικείμενα που την κασμούν πρέπει να επιλέγονται με τέτοιο τρόπο ώστε κανένα χρώμα ή σχέδιο να μην επαναλαμβάνεται. Αν έχετε ένα ζωντανό λουλούδι, ζωγραφιστά λουλούδια δεν επιτρέπονται. Άν χρησιμοποιείτε στρογγυλή τσαγιέρα, το σχήμα της κανάτας του νερού πρέέπι να είναι γωνιώδες. 'Ενα φλυτζάνι με μαύρο σμάλτο δεν πρέπει να συνδιάζεται μ ένα κουτί τσαγιού περασμένο με μαύρη λάκα. Όταν τοποθετουμε ένα δοχείο ή ένα καυστήρα αρωμάτων στην Τοκονόμα, πρέπει να προσέχουμε να μη το βάζουμε στο κέντρο, για να μη διαιρεί το χ'ωρο σε δύο ίσα μέρη. Το ξύλο του στύλου της Τοκονόμα πρέπει να είθαναι άλλου είδους από τοτ είδος των υπόλοιπων στύλων για ν αντιμάχαται τη μονοτονία.
 Κι εδώ, πάλι, η Ιαπωνική μέθοδος της εσωτερικής διακόσμησης διαφέρει από την ευρωπαική, όπου βλέπουμε δεκάδες αντικείμενα συμμετρικά παραταγμένα πάνω στην κορνίζα του τζακιού ή αλλού. Στα δυτικά σπίτια ερχόμαστε συχνά αντιμέτωποι με κάτι που σ εμάς φαντάζει ανώφελη επανάληψη. Το βρίσκουμε πολύ κουραστικό να κουβεντιάζουμε μ ένα ανθρωπο που το ολόσωμο πορτραίτο του μας κοιτάζει επίμονα πίσω από την πλάτη του. Αναρωτιόμαστε ποιος από τους δύο είναι αληθινός, αυτός που μας μιλάει ή εκείνος στον πίνακα, και νοιώθουμε την παράξενη νεναι'οτητα πως ο ένας από τους δύο είναι απαπτεώνας. Αμέτρητες φορές έχουμε παρακαθίσει σ ένα γιορταστικό τραπέζι ατενίζοντας- κρυφή δοκιμασία για την πέψη μας- την απεικόνιση της αφθονίας στους τοίχους της τραπεζαρίας. Προς τι όλα αυτά τα ζωγραφιστά θηράματα, τα περίτεχνα σκαλιστά ψάρια και φρούτα; Προς τι όλη αυτή η επίδειξη των οικογενειακών πιατικών, που μας θυμίζουν τους δειπνήσαντες νεκρούς;
 Χάρη στην απλότητά της και την εξαίρεσή της από τη χυδαιότητα, η αίθουσα του τσαγιού αποτελεί, πραγματικά, ένα καταφύγιο από τις εγνοιες του έξω κόσμου. Εκεί και μόνον εκεί μπορεί ν αφιερωθεί κανείς απερίσπαστος στη λατρεία του Ωραίου. Τον 16ο αιώνα, η αίθουσα του τσαγιού προσέφερε μιαν ευπρόσδεκτη ανάπαυλα στο επίπονο έργο των άγριων πολέμιστών και των πολιτικών που μετελιχαν στην ενοποίηση και την αναδόμηση της Ιαπωνίας. Τον 17ο αιώνα, μετά την επιβολή της αυστηρής τυπολατρείας του Κουγκάουα, παρείχε τη μοναδική δυνατότητα για επικοινωνία μεταξύ των καλλιτεχνικών πνευμάτων. Μπροστά σ ένα σπουδαίο έργο τέχνης, οι διακρίσεις μεταξύ νταιμυό, σαμουράι και απλού πολίτη εξαλείφονταν. Στις μέρες μας, η βιομηχανοποίηση καθιστά, σ όλο τον κόσμο, όλο και πιο δύσκολο τον αληθινό εξευγενισμό της ψυχής. Δεν χρειαζόμαστε τώρα την αίθουσα του τσαγιού περισσότερο παρά ποτε;